De verborgen kleur van planten en plantverf

Vanaf een jonge leeftijd, zo klein als een vierjarig jongetje, ben ik al gefascineerd door planten, kruiden, bomen en bloemen. Mijn tijd bracht ik vaak buiten door, in de natuur, waar ik mezelf verloor in de prachtige kleuren en vormen om me heen. Hoewel mijn moeder niet altijd even blij was met de vlekken in mijn kleding, zag ik ze als een levendig kleurenpalet dat de natuur me wilde tonen. Gelukkig was daar altijd nog de wasmachine om mijn sporen uit te wissen.

Naarmate de jaren verstreken, begon ik mijn weg te vinden naar een meer wetenschappelijke omgeving. Op de middelbare laboratoriumschool ontdekte ik de kunst van het analyseren van kleuren, maar al snel besefte ik dat mijn ware passie elders lag. De laboratoriumschool ruilde ik in voor de Tuinbouwschool, waar ik een opleiding tot Tuinarchitectuur volgde.
Daar vond ik mijn geluk te midden van een overvloed aan planten, elk met hun eigen unieke kleurenpalet. Het intrigerende was dat planten niet slechts één kleur hebben; als je goed kijkt, openbaart zich een rijkdom aan kleurschakeringen.
Een boom is bijvoorbeeld niet alleen groen; zijn bladeren veranderen van kleur naarmate de seizoenen komen en gaan, afhankelijk van zijn omgeving en habitat. Zelfs de knoppen, bloemen, bast en kern hebben elk hun eigen unieke kleurenpalet.
Het bestuderen van planten en hun kleuren werd een eindeloze bron van verwondering voor mij.

Sinds 1975 ben ik gefascineerd door planten, en mijn passie voor hen lijkt nooit te vervagen. Ik deel mijn enthousiasme graag met anderen, heb boeken geschreven over het onderwerp en ben nog altijd vaak te vinden in de natuur, waar ik me laat betoveren door de pracht van de natuurlijke wereld om me heen.

Vandaag de dag vind ik nog steeds nieuwe manieren om mijn liefde voor planten uit te drukken. Het verven met planten, zoals ik nu doe, voegt een nieuwe dimensie toe aan mijn verwondering over de wonderlijke wereld van planten, bomen, bloemen, vruchten en paddenstoelen.

Het is een voortdurende ontdekkingsreis, en ik geniet met volle teugen van elke kleurrijke ervaring die het leven me biedt.

Alchemie

Het ervaren van plantenverf is voor mij iets bijzonders. Het proces van het prepareren en schilderen ermee voelt als een vorm van alchemie. Je bewerkt het plantaardige materiaal op zo’n manier dat je een glimp opvangt van een andere wereld, een wereld vol ontdekkingen. Het wekt een gevoel van nieuwsgierigheid op en opent onze ogen voor de diversiteit van planten in al hun vormen. Het kunnen planten zijn die we uit de natuur plukken, maar ook keukenafval zoals bietenschillen, overgebleven spinazie of droge uienschillen.

In mijn werk met verschillende cliënten, waaronder jongeren op basis- en middelbare scholen, jongvolwassenen, senioren en ouderen met een haperend brein of dementie, merk ik dat het gebruik van plantenverf hen helpt om gemakkelijker contact te maken met hun innerlijke wereld. Het proces van schilderen met plantenverf kan rustgevend zijn en helpt om emoties te uiten en te verkennen, zelfs bij mensen die moeite hebben met verbale communicatie.

Met mijn cursisten, zowel jong als oud, zie ik hoeveel respect en bewondering het opwekt om te ontdekken hoe rijk de wereld van kleuren is in bloemen, bladeren, vruchten, zaden en wortels. De plantenwereld biedt ons een scala aan intense kleurervaringen en helpt ons om een diepere verbinding te maken met de wereld om ons heen. Het is een waardevolle reis van ontdekking en verbinding, waarbij we ons laten leiden door de pracht van de natuurlijke wereld.

 

De kleuren die we waarnemen bij planten ontstaan door de samensmelting van het donker van de aarde en het licht van de kosmos. Gedurende het groei-, bloei- en afstervingsproces van planten veranderen en evolueren de kleuren op unieke wijze.

Planten die nog geen contact hebben gehad met zonlicht, zoals bijvoorbeeld asperges, vertonen een witte kleur. Vervolgens komt de kleur met de meeste kracht naar voren: rood, gevolgd door tinten van roze, paars en geleidelijk overgaand naar groen. Dit fenomeen is goed waarneembaar wanneer verse rode scheuten aan een plant in de lente tevoorschijn komen.

Gedurende het jaar verandert het licht, zowel in intensiteit als in duur, van lente naar zomer en weer terug. In het begin van de lente zijn de bloemen vaak wit, geel, paars en lichtroze. Naarmate de zon hoger aan de hemel staat, worden de kleuren van de bloemen intenser, variërend van rood en donkerroze tot oranje, en ontvouwt zich een volledig palet aan bloemkleuren. Tijdens de warme maanden van de zomer, met name in augustus, zie je hoe de vruchten langzaam hun intense kleuren ontwikkelen onder invloed van de warmte en overvloedige zonneschijn.

In de herfst, wanneer de temperaturen ‘s nachts en overdag beginnen te dalen, treden verbrandingsprocessen op in de bladeren van de planten. De bladeren veranderen geleidelijk van groen naar een spectrum van goud, oranje, rood en geel om uiteindelijk te verkleuren naar bruin. Ondanks het afvallen van sommige bladeren, kunnen bepaalde planten zoals rozen, Gaillarda ‘Kobold’, Oost-Indische Kers, Rozemarijn en Dahlia’s nog tot in december blijven bloeien, waardoor ze een levendige en kleurrijke aanvulling blijven bieden aan de omgeving.

Hoe maak je verf van een plant?

Omdat de kleur gebonden is aan een specifieke plant zal voor elke kleur het proces om de kleur schilder-klaar te maken anders zijn.
De meeste ingrediënten kan je bij de groentewinkel en bij de drogist halen. Indigo-pigment en het fixeermiddel om de kleur te laten binden aan de ondergrond verzorg ik tijdens een workshop.

Bij het maken van verf van planten is het belangrijk om te experimenteren en te spelen met verschillende planten en extractiemethoden om de gewenste kleur en textuur te bereiken. Met wat geduld en creativiteit kun je prachtige natuurlijke verf maken die zowel duurzaam als uniek is.

 

Enkele basis recepten

zoals in het boek ‘Plantenkleuren als leerschool’ van A.M. Bernet Kempers-Lievegoed

 

Bindmiddelen:

Om met een kleur te kunnen schilderen zal die kleur vloeibaar moeten zijn en weer kunnen opdrogen.
Daarvoor zijn bindmiddelen nodig die de verfstof kunnen laten binden aan water of olie.

Wrijven / Krijten met planten

Je kunt ook direct met planten en bloemendelen wrijven op papier. Sommige kleuren veranderen door het contact met het papier en met zuurstof. Eén en ander is ook afhankelijk van het soort papier dat je gebruikt en de pH waarde van het papier. Door de gewreven delen te bestrijken met citroen sap, komkommer sap of pompoen sap krijg je weer andere kleuren.

Wrijven of krijten met planten is een leuke en toegankelijke manier om de natuurlijke kleuren en texturen van planten te verkennen en vast te leggen. Het is een geweldige activiteit voor kinderen en volwassenen en kan leiden tot prachtige kunstwerken geïnspireerd door de schoonheid van de natuur.

 

Plantverf als medicijn raakt je diep

Plantverf als medicijn raakt diep in het therapeutische proces. Wanneer ik mijn cliënten uitnodig om therapeutisch te schilderen, maak ik uitsluitend gebruik van plantverf.
De levendige kleuren en de reactie van de cliënt op de plantverf worden ervaren als ondersteunend tijdens het proces. De plantverfkleuren dringen diep door en raken je essentie op een manier die aquarelverf van minerale oorsprong niet kan evenaren. Vaak voel je de warmte tijdens het schilderen toenemen en komen emoties sneller naar de oppervlakte. Ik bied ruimte voor deze ervaringen.

Een ander opmerkelijk aspect van plantverfkleuren is dat ze bij het mengen geen uniforme menging vormen. Dus wanneer je rood en geel mengt, zie je geen uniforme oranje kleur, maar blijven de individuele rode en gele kleuren door elkaar heen geweven. De eigenheid van elke kleur blijft behouden. Je kunt het ervaren als oranje, maar tegelijkertijd blijf je de afzonderlijke kleuren zien. Dit activeert je oog om in beweging te blijven en de nuances te blijven verkennen. Het schilderen met plantverf nodigt uit tot geduld en nieuwsgierigheid.
Bovendien heeft het een positief effect op het ademhalingsproces.

Plantverf schenkt levenskracht aan iedereen die zich openstelt om de verborgen kleuren te ontdekken. Het is een krachtig medicijn dat diep inwerkt op zowel het fysieke als het emotionele welzijn.

De verborgen wereld achter de planten

De verborgen wereld achter de planten is een fascinerend domein waarin ik diep ben gedoken tijdens mijn studie in Engeland in 1995. Naast mijn opleiding tot Horticultural Garden Design heb ik mij verdiept in Horticultural Therapy, waarbij ik leerde over de intrigerende levenskrachten die schuilgaan achter de planten.

Deze wereld, ook wel bekend als de wereld van de levenskrachten, omvat de essentiële krachten die zich manifesteren in vormkracht, de dragende en oprichtende kracht, het stromende, het ademende, de herhaling en het ritme. Deze krachten vormen de basis voor de ontwikkeling van alle levende wezens.

De wereld van de levenskrachten is als een uitgestrekte oceaan met vele verschillende stromingen, waarin je gemakkelijk verstrikt kunt raken en je bewustzijn kunt verliezen. Het is een wereld die je snel in slaap kan sussen, heel anders dan de wereld van de zielen waarin dromen en waken samenkomen.
Als begeleider sta ik klaar om samen met jou te werken binnen deze wereld van levenskrachten, waar we kunnen putten uit helende en verbindende krachten om jou te ondersteunen op jouw pad.

Elke kleur is anders dan anders

Elke kleur uit de plantenwereld heeft zijn eigen unieke oorsprong en vereist een specifieke bereidingsmethode om zich te hechten aan de materie. Wanneer we verven met planten, openbaart elke kleur zijn eigen karakter en eigenheid op het doek.
Bijvoorbeeld, het rood afkomstig van bieten bezit een sterke vormkracht en vraagt om meer begrenzing dan het rood verkregen uit de bloem van de hibiscus.
Het proces van het maken van plantverf en vervolgens schilderen met deze levende kleuren is telkens weer een bijzondere ervaring, waarbij we diep in verbinding treden met de kracht en schoonheid van de natuur.

Verbindende kleurkracht

De kracht van plantenkleuren is buitengewoon verbindend en helend. Therapeutisch gezien biedt plantverf een oneindig scala aan mogelijkheden.
Door de diepe levenskracht die inherent is aan deze verf, versterkt en verdiept het de levenskracht van de persoon die ermee werkt.
Plantverf is bijzonder geschikt om te gebruiken met cliënten die weinig levensenergie ervaren.
Het werkt opwekkend en voedend voor de ziel.
Voor mensen wiens innerlijke wereld dof of uitgeblust aanvoelt, kunnen plantenkleuren een weg bieden om de verloren verbinding met hun omgeving te herstellen. Het werken met plantenkleuren opent de poort naar een hernieuwde relatie met de wereld om ons heen.

Indigo als medicijn tegen eenzaamheid

Plantkleuren in het hier-en-nu

Plantverfkleuren zijn levendig en dynamisch, en ontstaan voortdurend in het hier-en-nu, omdat kleur in de plant een direct gevolg is van levensprocessen. Denk bijvoorbeeld aan het rood van een bloeiende roos, dat pas zichtbaar wordt wanneer de plant tot bloei komt.
Deze kleuren zijn niet statisch maar bezitten een grote lichtkracht, waardoor ze lijken los te komen van het geschilderde vlak en het vlak doorzichtig wordt.

Plantverfkleuren werken in op het etherlichaam, het levende deel in het oog dat genezende krachten herbergt en reageert op de sterke prikkel die de kleur oproept door het aan te vullen tot een totaliteit, vergelijkbaar met een ademhaling.

Een bijzonder kenmerk van plantverf is het vermogen om in één kleur alle kleuren op te roepen. Wanneer je bijvoorbeeld met blauw schildert en daarna naar een wit vlak kijkt, zie je een nabeeld van oranje in je oog. Dit nabeeld is bij plantenverf veel intenser dan bij gewone aquarelverf.

Het activeert het ‘levenskrachten-lichaam‘ en laat deze krachten sterker stromen. Sommige mensen worden diep geraakt door deze ervaring en ervaren innerlijke beweging en ontwaking.

Ontwikkeling van verfstoffen door de tijden

De ontwikkeling van verfstoffen door de tijd heen is een fascinerende reis door de geschiedenis van kunst en technologie. Sinds de prehistorie worden pigmenten gebruikt om kleur aan te brengen op verschillende oppervlakken. In die tijd bestond het palet voornamelijk uit natuurlijke materialen zoals gekleurde aarden, okers, beenderzwart en houtskoolzwart, en plantaardige en dierlijke kleurstoffen.

Met de opkomst van oude beschavingen zoals de Grieken en Romeinen werd het palet van pigmenten verder uitgebreid. Er werden nieuwe pigmenten ontdekt en ontwikkeld, zoals gele oker, bruine oker, ijzeroxiden, vermiljoen en meekrap. Ook werden contacten met overzeese gebieden nauwer, waardoor exotische pigmenten zoals curcuma en brazielhout beschikbaar werden in Europa.

In de Middeleeuwen werden er nog meer pigmenten toegevoegd aan het kleurenpalet, terwijl in de daaropvolgende eeuwen verschillende ontdekkingen en wetenschappelijke inzichten leidden tot de ontwikkeling van nieuwe pigmenten. Tijdens de industriële revolutie in de 19e eeuw werden vooral op het gebied van synthetische pigmenten grote vooruitgangen geboekt. Hoewel deze nieuwe pigmenten veelbelovend waren, waren niet allemaal kleurecht en stabiel, waardoor sommige pigmenten weer van het schilderspalet verdwenen.

Al met al weerspiegelt de evolutie van verfstoffen de voortdurende zoektocht van de mensheid naar nieuwe kleuren en technologieën, en de voortdurende ontwikkeling van artistieke expressie.

Geschiedenis van de bindmiddelen

De geschiedenis van bindmiddelen in de kunst is een boeiend verhaal van innovatie en ontwikkeling door de eeuwen heen. In de prehistorie en de oudheid werden verschillende bindmiddelen gebruikt om verf aan te brengen op oppervlakken. Grotschilderingen, zoals die gevonden in Lascaux en Altamira, werden waarschijnlijk aangebracht met een bindmiddel van dierlijke vetten, bloed of honing, dat pigmenten aan elkaar hechtte en aan de rotsachtige ondergrond.

In het oude Egypte werden verschillende bindmiddelen gebruikt, waaronder lijm, gom, emulsies, kalk, caseïne en wassen. Deze werden vaak toegepast op een grond van kalk of gips om schilderingen te creëren op muren en andere oppervlakken. Het voorlijmen van hout en linnen was ook een techniek die in het oude Egypte werd toegepast.

Later werd lijnolie een veelgebruikt bindmiddel, vooral in de Middeleeuwen, waar het werd gebruikt in olieverftechnieken. De opkomst van de olieverfrevolutie zorgde voor een grote verandering in de kunstwereld, omdat olieverf een veelzijdig medium was dat langzaam droogde en kunstenaars meer tijd gaf om te werken.

Met de opkomst van de massaproductie in de twintigste eeuw groeide de behoefte aan sneldrogende verven en nieuwe technieken. Dit leidde tot de ontwikkeling van synthetische harsen die zorgden voor een snellere droging van verflagen. Deze nieuwe bindmiddelen openden de deur naar een scala aan nieuwe mogelijkheden en technieken voor kunstenaars over de hele wereld.

En nu?

Klinkt het je fascinerend om te verven met planten en de therapeutische eigenschappen van planten te ontdekken?
Lijkt het je een geweldige ervaring om meer te leren over dit proces samen met de genezende krachten van plantenverf.
Overweeg je een workshop te boeken en ken je anderen in je familie of vriendenkring die ook geïnteresseerd zijn?

Vanaf  1 september 2024 kun je weer een workshop boeken.
Ik geef zowel individuele workshops als groepsworkshops voor 6-8 personen bij mij thuis in Vlijmen.
Stuur een mail naar leon [add] leonvanrijswijk [dot] nl . Betaling geschied 100% vooraf.

Het is fantastisch om te zien hoe kunst en natuur op een holistische manier samenkomen om genezing en creativiteit te bevorderen.

Senioren, ouderen, dementiezorg

Het is de tactiele ervaring van de natuur combineren met de verwondering van kleuren in een rijk palet.
Voor ouderen met een haperend brein, dementie, Parkinson verzorg ik workshops bij:

• verzorgingshuizen (eventueel met PG – staat voor psychogeriatrie -afdeling),
• verpleeghuizen,
• kleinschalige woongroepen,
• particuliere verpleeghuizen,
• mantelzorgwoningen
• buurthuizen en buurtkamers

Klinkt het je als een waardevol initiatief in de oren om workshops aan te bieden aan ouderen, inclusief degenen die te maken hebben met dementie, Parkinson en andere uitdagingen binnen jouw zorgomgeving?

Door tactiele ervaringen met de natuur te combineren met het gebruik van kleuren in een rijk palet, bied je een holistische en stimulerende activiteit aan die niet alleen plezierig is, maar ook therapeutische voordelen kan hebben.
Dit soort activiteiten kunnen helpen om de levenskwaliteit van ouderen te verbeteren en hen te ondersteunen in hun welzijn en verbondenheid met de wereld om hen heen.

De workshops bieden een waardevolle en stimulerende ervaring voor zowel deelnemers als verzorgers en dragen bij aan het welzijn en de kwaliteit van leven van ouderen met een haperend brein, dementie of Parkinson.

Tijdens mijn workshop plantverven kunnen deelnemers genieten van een rustgevende en creatieve activiteit die hun zintuigen prikkelt en hen in staat stelt om zich te uiten op een niet-verbale manier. Het proces van het maken van verf van natuurlijke plantaardige materialen, zoals bloemen, bladeren en vruchten, biedt een tactiele en sensorische ervaring die bijdraagt aan ontspanning en plezier.

Als ervaren workshopbegeleider ben ik getraind in het werken met ouderen met een haperend brein, dementie en/of Parkinson en bied ik een ondersteunende en respectvolle omgeving waarin deelnemers zich veilig en op hun gemak voelen. Ik moedig deelnemers aan om hun creativiteit te verkennen en hun eigen unieke kunstwerken te creëren, terwijl er ook ruimte geboden wordt voor sociale interactie en verbinding.

De workshops zijn flexibel en kunnen worden aangepast aan de behoeften en interesses van de deelnemers. Ik kan zowel individuele sessies als groepssessies verzorgen. Bovendien kunnen de workshops aangevuld worden met muziek, geur- en tastactiviteiten om een ​​meer holistische ervaring te bieden.

Geef uw bewoners de kans om te genieten van een verrijkende en stimulerende ervaring met de workshop plantverven.

Neem vandaag nog contact met mij op om de mogelijkheden te bespreken en uw workshop in te plannen!

Onderwijs (PO, SO, VO, MBO, HBO)

In de afgelopen periode heb ik diverse coördinatoren en praktijk leerkrachten gesproken van scholen in het primair-, speciaal-, voortgezet,- beroeps- en hogeronderwijs.
Allen zijn het eens dat dit soort onderwijs op school thuis hoort. Als school of onderwijsinstelling kun je mij inhuren voor het verzorgen van een gastles plantverven: ‘ hoe maak je verf van planten?’ (echt een creatieve les !).

Het biedt studenten een unieke en creatieve leerervaring, waarbij ze niet alleen leren over natuurlijke kleurstoffen en planten, maar ook over kunst en ambachtelijke technieken. Het leren maken van verf van planten kan een stimulerende activiteit zijn die leerlingen en studenten inspireert om hun creativiteit te uiten en hun begrip van de natuur te verdiepen.

Gastlessen zoals deze kunnen een waardevolle aanvulling zijn op het curriculum en studenten de mogelijkheid bieden om op een interactieve manier te leren over duurzaamheid, ambacht en kunst.

Ben je op zoek naar inspirerende en educatieve activiteiten voor je leerlingen en/of studenten?
Ontdek dan de unieke gastlessen plantverven!

Plantverven biedt een creatieve en boeiende manier om leerlingen/studenten kennis te laten maken met de wonderen van de natuur en hen te inspireren om hun creativiteit te uiten. Tijdens de gastlessen leren studenten hoe ze verf kunnen maken van natuurlijke plantaardige materialen, zoals bloemen, bladeren en vruchten. Ze zullen ontdekken hoe kleuren worden gewonnen uit de natuur en hoe ze deze kunnen gebruiken om prachtige kunstwerken te maken.

Ik begeleid de studenten stap voor stap door het proces van plantverven, waarbij ze zowel de wetenschappelijke als de artistieke aspecten van het maken van verf verkennen. Studenten zullen niet alleen leren over duurzaamheid en milieubewustzijn, maar ook over kleurentheorie, ambachtelijke technieken en zelfexpressie.

Mijn gastlessen zijn geschikt voor alle onderwijsniveaus, van het basisonderwijs tot het hoger onderwijs. Ik kan de gastlessen aanpassen aan de specifieke behoeften en interesses van je leerlingen/ studenten en kan zowel individuele workshops als groepsworkshops verzorgen.

Geef je leerlingen/ studenten de kans om op een interactieve en inspirerende manier te leren over de schoonheid en diversiteit van de natuur met deze gastlessen plantverven.

Neem vandaag nog contact met mij op om de mogelijkheden te bespreken en jullie gastles te boeken!

Kerndoelen volgens WPO

Primair onderwijs (PO): 2, 4, 12, 28, 34, 39, 40, 41, 42, 44, 46, 54 en 55
Speciaal Onderwijs (SO): 1, 2, 3, 4, 43, 49, 54, 56, 57, 60, 70, 71 en 72
Voortgezet Onderwijs (VO): 1, 3, 6, 23, 28, 29, 30, 48, 49, 50 en 52

©Leon van Rijswijk – Sir.Green
Vlijmen