Wabi Sabi (niet te verwarren met wasabi!) bestaat al eeuwen lang en komt uit Japan. Deze filosofie van het leven vormt de basis van Sir.Green. Het staat voor leven in het nu door de kracht van imperfectie en onvolmaaktheid. Dat klinkt best vaag, ik leg het graag aan je uit. Want een relaxte manier van leven is het zeker.
Worden, meer dan zijn.
Zoeken, liever dan vinden.
Imperfectie, graag.
Vraag aan een willekeurige Japanner wat Wabi Sabi is, en je weet het daarna eigenlijk nog steeds niet. Het is ongrijpbaar. En lastig in woorden te vatten. Voor ons dan. De mensen in Japan zijn met Wabi Sabi opgegroeid. Hun levenshouding ís Wabi Sabi. Daarom is het voor hen zo lastig uit te leggen. Het is de manier waarop en hoe ze naar het leven kijken. Ergens is de stroming ook heel concreet. Het gaat over de dingen weglaten, de schoonheid van imperfectie, niet compleet zijn en de kracht van vergankelijkheid. Meegaan met de seizoenen van het leven.
We lijden aan perfectie
De perfecte huid, baan, echtgenoot en driezitsbank? Het bestaat al. In duizendvoud zelfs, als het om goederen gaat. Goedkope technieken maken vrijwel elk ideaal haalbaar en nog betaalbaar ook. Saai hè? We lijden in toenemende mate aan perfectie, in onze westerse samenleving. Spullen zijn goed, betaalbaar en af. Onze levensstijl is gericht op meer, want verzamelen is eigenlijk nog het enige dat we met onze creatieve vermogens hoeven te doen. Maken? Is al gebeurd. De overvloed van spullen die domweg goed genoeg en goedkoop zijn, heeft de laatste decennia veel veranderingen teweeg gebracht in ons leven. Niet alleen waarderen we de industrieel veroorzaakte perfectie van onze spullen niet meer, veel mensen zijn ook verontwaardigd of op z’n minst teleurgesteld als een voorwerp niet perfect is.
De bloempot met de scherf eraf wordt niet meer verkocht, ook niet tegen zwaar gereduceerde prijs. De broccoli met een bruin plekje blijft op het verlaten marktplein achter. Het vloerkleed met de hardnekkige rode wijnvlek wordt vervangen.
Perfectie is levenloos
Steeds meer voorwerpen worden zo uitstekend gemaakt dat we daaraan gewend, verwend en er norm verveeld door raken. Van het hagelwitte designserviesgoed tot de genetisch gemanipuleerde aardappel: we schiepen het perfect. Zodra de invloed van ons gebruik of het weer op een voorwerp te zien is – een vingerafdruk, een vlek, een scheur, een ziekte – beschouwen we het voorwerp als ‘versleten’. Het is niet meer in oorspronkelijke staat, perfectie. Weg ermee. Perfectie lijkt aantrekkelijk omdat het de gedachte aan verval en de dood buiten houdt. Zodra het duister zich aandient, in de vorm van slijtage, verwijderen we het uit onze samenleving. Zelfs oude mensen, met rimpelige lichamen, hebben we liever niet in ons blikveld. Het lijkt daardoor misschien alsof wij, mensen, de baas zijn over de materie, maar misschien heeft de materie wel van ons gewonnen.
Die begerenswaardige staat van perfectie is immers uitsluitend vol te houden door strikt levenloze voorwerpen. De vaas die nooit gebruikt wordt kan in alle rust perfect van vorm blijven. Een auto die altijd in de garage staat loopt nooit een deukje op en blijft prachtig in de lak zitten. Kiezen voor leven betekent bereid zijn te veranderen, een deukje op te lopen. Wijs worden betekent verdriet verwerken, pijn voelen. Wie die donkere kant van het leven buiten wil sluiten, komt nooit tot volle bloei. De kunst van wording.
De opwinding van het beleven ontstaat pas als er problemen zijn die opgelost moeten worden. Als er ontwikkeling kan worden gezien, verandering plaatsvindt, beweging ontstaat. Hoe loopt dit af? Wat was er eerst, wat gebeurde er toen en wat is er nu? Diefstal, rotweer, een verschrikkelijke huidaandoening en een sprinkhanenplaag! Kijk, dat is materiaal om prachtige vakantieverhalen mee te maken! Wat kunnen we voor spannends vertellen over de perfecte blikopener? ‘Gekocht. Twee vijftig.’ Het wordt pas interessant als we kijken naar het moment daarvoor. Het imperfecte moment dat de vorige blikopener het begaf. De zoektocht naar vervanging. De ontdekking van het juiste exemplaar, de aanschaf. Daarna: stilte. Geen beweging, geen ontwikkeling. Het moment waarin beweging zich aandient is Wabi Sabi. De kunst van wording. Een levenskunst, die uitnodigt om in alle eenvoud te accepteren wat het leven je brengt. Ook als het zeer doet. De steen in de rivier wordt afgesleten door de voortdurende streling van het stromende water. Zo leeft de Wabi Sabi mens, zich ontwikkelend aan wat zich voordoet. Japanse Wabi Sabi kunstenaars brengen bewust een spanningsveld aan in een kunstwerk, dat duidt op een mogelijke ontwikkeling. Een uitnodiging aan het toeval, een ode aan de invloed van de natuur, een eerbetoon aan de dans van geschiedenis en toekomst, van dood en leven, van yin en yang.
Ruim drie jaar geleden had ik de wens voor een kleurrijk schilderij aan de muur. Wat zou het worden? Al brainstormend besloot ik dat het een schilderij mocht worden met warme kleuren, de symboliek van de olifant, twee ouder figuren en een kleine… een eerste aanzet werd gemaakt met enkele streken op het doek. Een werk wat in wording is. Toch besloot ik het alvast aan de muur te hangen, een werk wat een typische vorm van Wabi Sabi is.
Geschiedenis en toekomst
Wabi Sabi ontstond in de veertiende eeuw in Japan. Het was eigenlijk een tegenbeweging die werd opgeroepen door het voortdurende streven naar perfectie in de Chinese cultuur. Bontgekleurde, perfect geschilderde zijden doeken, perfect lakwerk met adembenemende natuurtaferelen en andere schitterende, maar onbetaalbare voorwerpen, bepaalden daar aanzien en rijkdom.
Wabi Sabi, de schoonheid van het imperfecte, was een uitstekend antwoord op die onbereikbare luxe goederen. Er ontstond een leefwijze waar de nadruk lag op de eenvoud. De cyclus van leven en dood, de invloed van de natuur, de afdruk op materie, van mens en goden. In bewaard gebleven haiku’s, schilderijen, pottenbakwerk, bloemschikkunst, muziek en dans toonde Wabi Sabi de weg terug naar menselijke bescheidenheid. Onze eigen samenleving, in deze tijd, schreeuwt eigenlijk om hetzelfde antwoord: Wabi Sabi.
Wabi wie? niet te verwarren met Wasabi…
De Japanse taal is complex en gelaagd. Letterlijke vertalingen kunnen we nauwelijks maken omdat met een enkel woord een wereld van begrippen wordt aangeduid. Een richtingaanduiding dus, om de betekenis van de term te onderzoeken. ‘Wabi’ verwijst naar de ‘Wabi thee ceremonie’, een traditie die door Zenmonniken werd ontwikkeld in het middeleeuwse Japan. De techniek van het klaarmaken van de thee moest zo perfect worden beheerst dat die volkomen gedachteloos kon worden uitgevoerd, zodat de gedachten konden worden gewijd aan aandacht voor de gasten in egoloze dienstbaarheid. ‘Sabi’ is een woord uit de Japanse poëzie. Het verwijst naar weemoedig verlangen, hoopvol verdriet dat erkent dat niets perfect is, niets blijvend en niets volmaakt, maar het leven evengoed betekenisvol is. De hele term ‘Wabi Sabi’ omvat een leefstijl van de wijzen, die elk betekenisvol moment waarnemen. Die meedeinen met de veranderingen van de seizoenen en zich verbinden met de natuur en hun naasten, op een vriendelijke en dienstbare manier.
Filosofie van de levenskunst
Naast dat het een levensfilosofie is, zie je de doorvertalingen van Wabi Sabi veel terug in kunst, design en literatuur. Denk aan a-symmetrische patronen, het minimalisme, soberheid en werken met verschillende structuren en vormen. Wabi Sabi kent een grote voorliefde voor de natuur en haar bijbehorende processen zoals ouder worden. Een koperen plaat bijvoorbeeld gaat oxideren na verloop van tijd. Wat komt er voor in de plaats? Een prachtige turquoise kleur. Dat is de schoonheid van veroudering.
Wabi Sabi en de natuur
Eigenlijk brengt Wabi Sabi je weer in contact met de schoonheid van het alledaagse. 
Niet voor niets is de natuur één van de belangrijkste peilers binnen de stroming. De natuur is het ultieme ‘nu’. Een boom kent het denken niet. Zorgen maken over het verleden of angstig naar de toekomst kijken op basis van het verleden? Echt niet! Enkel dit moment is wat er bestaat. Wij mensen verrimpelen met het klimmen van de jaren. Dat is onderdeel van de natuur. Ach, dat geeft diepte, karakter en echtheid. Het is dood vermoeiend om je vast te klampen aan ultieme symmetrie en volmaaktheid. Volgens de Wabi Sabi dan. Nog een voorbeeld uit de kunst: gooi een keramiek bord kapot, lijm het daarna aan elkaar en schilder de scheuren in het bord goud. Ineens ontstaat er een prachtig gelaagd kunstwerk waarin de structuren zichtbaar zijn.
Wabi Sabi voorwerpen
In de klassieke Japanse cultuur worden Wabi Sabi voorwerpen afgebeeld of beschreven in een haiku. Voorwerpen die de invloed van weer en wind, ontwikkeling en afbraak tonen, ofwel ‘li’. Een steen, afgesleten op de bodem van de stromende rivier. Een bonsai boompje in een oude pot. Een stukje hout, door de wind en het zoute water uitgebeten en glad geworden. Maar net zo Wabi Sabi is een goedgebruikte leren damestas waarop de sporen van vergaderverveling en avondjes uit bewijzen dat het leven geleefd wordt in schoonheid en overgave, maar haar tanden zet in perfectie. Een prachtige pen, waar de opdruk van door intensief gebruik werd gereduceerd tot schaduw. De pollepel van oma. Een zelfgebreide trui met herstelwerk aan de elleboog. De in een moestuin afgesleten klomp. Kleine, zichtbare bewijzen die ons eraan herinneren hoe er voor alles een tijd is. Liefdevolle, andachtige creatie, bloeiend bestaan en stil voorbijgaan. Geduld. Niet de voorwerpen zelf zijn van belang, maar de eindigheid waar ze ons aan herinneren.
Informatie stop
Als ik dan Wabi Sabi doorvertaal naar de huidige manier van leven, hoe wij met zijn allen leven dan gaat het dagelijks stuk gooien van je servies voor het ultieme Wabi Sabi gevoel wel wat ver, hoewel als je op die manier je emoties kwijt kunt zeg ik: vooral doen! Wordt je niet moe van de informatiestroom die je elke minuut overvalt? Whatsapp, bellen, Facebook, Snapchat, Pinterest, LinkedIn, Youtube, Meerkat, Periscope, Reddit, Vimeo, Vine, Instagram, email en Twitter slokken bergen van onze tijd op. Tijd die je kwijt zijn aan ‘communiceren’. Soms ben je wel 7 uur per dag bezig met informatie creëren en informatie verwerken. Wat dat betreft is het verlangen naar versimpeling groot. Versimpeling vind je terug in de natuur. Vandaar dat opladen daar zo goed lukt. Mijn voorspelling: lekker ‘Wabi Sabi’en’ wordt binnenkort tot hit verklaard.
Eenvoud en stilte
Wabi staat voor eenvoud, onbevangenheid en rust. Bezinning en stilte zijn tevens woorden die passen bij deze term. Materie is in dit stadium al lang haar glans verloren. Daar hangt je geluk echt niet meer vanaf. Wat er toe doet is dat je niet meer vlucht voor jezelf en heil zoekt ter afleiding in de buitenwereld. Wabi Sabi is de acceptatie dat niets blijft zoals het is. Alles verandert en is op een zeker moment eindig. Noem het nostalgie of iets van melancholie. Verzetten tegen de verandering heeft geen zin. Heerlijk om af en toe weg te duiken in Wabi Sabi gedachten. Om er daarna totaal zen uit te herreizen. Want je laten beïnvloeden door six-pack selfies op Instagram en Pinterest hoeft niet meer. Het lichaam behoort immers ook tot materie en daar zit het geluk niet in.
Geef een reactie